Nikel Alerjisi-Batı Tıbbı ve Geleneksel Çin Tıbbı Çerçevesinde Bütüncül Bakış

Nikel alerjisi ve diğer alerjik kontakt dermatitleri (alerjik ekzemalar), hem klasik Batı Tıbbı hem de Geleneksel Çin Tıbbı çerçevesinde değerlendirdiğim bu yazıda yer yer benzetmeler kullanarak (metaforik anlatım) konunun daha kolay anlaşılır olmasını sağlamaya çalıştım.

Hastalığın ne olduğu, nasıl geliştiği, nasıl tedavi edildiği konusunu aşağıda soru cevap şeklinde detaylı anlatacağım ancak önce bu yazının asıl amacı olan, teşhis ve tedavi yaklaşımının daha bütüncül hale getirilmesi konusunu vurgulamak istiyorum. Bu nedenle önce kısaca Batı Tıbbı ve Çin Tıbbının konuya yaklaşımlarına değineceğim.

Batı Tıbbı Yaklaşımıyla bakıldığında konu; öncelikle doğru teşhisin yapılmasıdır. Bunun için öykü alınır, muayene edilir ve şüpheli durumlarda Yama testi (Patch test) yapılarak tanı netleştirilir.  Tedavide; alerjik yanıtın baskılanması amacıyla kremler (çoğunlukla kortikosteroid içeren) ve ilaçlar (genellikle antihistaminikler) kullanılır. Tedavinin en önemli kısmı önlemedir, yani Nikel içeren maddelere temastan kaçınmaktır. Kaçınma olmazsa şikayetler tekrarlar, hatta daha yaygın hale gelip şiddetlenebilir. Duyarlanma neden o kişide gelişti sorgusu ise sadece o kişinin nikele maruziyet yoğunluğunun sorgulanması düzeyinde bırakılır. 

Geleneksel Çin Tıbbı yaklaşımıyla bakıldığında ise; alerjinin (duyarlılığın) neden o kişide ortaya çıktığı konusu daha ön plana geçmektedir. Batı tıbbı teşhis ve tedavisi aynı şekilde yapılabilir ancak konu daha ileriye taşınmalıdır. Bu teoriye göre, hem Nikel alerjisinde, hem de diğer alerjik kontakt dermatitlerde, kişinin kendi yapısında bu hastalığın ortaya çıkmasına sebebiyet veren zayıflık veya aşırılıklar mevcuttur.  Bu zayıflık ve aşırılıklar bazı dış koşullar ve bazı iç koşullar (duygu ve düşünceler) nedeniyle şiddetlenir. Sonuç olarak kişinin dengesi bozulur ve hastalık ortaya çıkar.

Bu nedenle de Çin Tıbbında allerjik kontakt dermatit tedavisi o kişide yatkınlığa neden olan problemi belirleyip, dengenin yeniden sağlanması üzerine odaklanır. Çünkü bu dengelenme kişinin mevcut duyarlılığının artmasını engelleyebilir. Ayrıca daha hızlı iyileşmesine yardım eder ve aynı zayıflığın neden olabileceği diğer muhtemel problemleri önler.

İki Tıbbi Sistemi birlikte kullanmak sinerji sağlar. Tedavi daha bütüncül ve etkili hale gelir. 

Yazıya soru cevap şeklinde devam edelim. Bu kısımda konu önce Batı Tıbbı bakışıyla değerlendirecek ve önerilerde bulunulacaktır.

Nikel nedir?

Nikel, saf haldeyken gümüş parlaklığında olan, kaplamada ve alaşımda kullanılan bir metaldir. Etrafımızda bulunan en yaygın metallerden birisidir.

Nikel alerjisi nasıl gelişir?

Nikel alerjisi bir çeşit alerjik kontakt dermatittir (yani temas eden maddeye karşı gelişen dermatittir).

Kontakt dermatitler alerjik ya da irritan (tahriş nedeniyle oluşan) olabilirler. İrritan kontakt dermatitler şu an konumuz değil. İsimlendirmeler kafa karışıklığı yarattıkları için eşanlamlı olanları ve farklılıkları vurgulamaya çalışıyorum (Dermatit=Ekzema).

Nikel alerjisi bir alerjik kontakt dermatit yani gecikmiş tipte bir aşırı duyarlılık (hipersensitivite) reaksiyonudur. Bu tür reaksiyonlara Tip 4 alerjik reaksiyon denilir. Bu tür bir reaksiyon duyarlanmış (duyarlı hale gelmiş) lenfosit hücreleri nedeniyle oluşur. Kişi, nikel içeren cisimlerle doğrudan temas ederse, ekzema geliştirebilir.

Vücut bir antijene (bağışıklık sistemi yanıtına neden olan herhangi bir madde) tekrar tekrar maruz kaldığında T hücreler (bir çeşit bağışıklık sistemi hücresi) o antijene karşı duyarlı hale gelir ve onu kolayca tanıyabilirler. Bu antijenle karşılaştığında T hücresi sitokin adı verilen maddeler salgılar (bu durumda senden hiç hoşlanmıyorum demenin hücresel yolu).

Etrafa sitokin salınması dermis ve epidermiste (derinin tabakaları) bağışıklık sistemi hücrelerinin toplanmasına neden olur (yani arkadaşlarının hoşlanmadığı maddeye karşı hep birlikte savaşmak için diğer hücreler de gelirler ve savaş başlar).

Bu savaş hali ister istemez ortamda doku hasarına neden olur ve bu hasarın sonuçları olayın başlangıcından 2-3 gün sonra en yoğun şekilde görülür hale gelir.

Bu tür bir reaksiyon sadece nikele karşı değil, bitkilere, çeşitli kimyasal maddelere, latekse (eldivenler), koku maddelerine, kozmetiklerdeki hatta bazı deriye sürülen ilaçların içindeki koruyucu maddelere karşı dahi gelişebilir.

Nikel nerelerde bulunur?

Takılar (özellikle imitasyon takılar, bijuteri), metal kaplı mutfak aletleri, parlak kapı kolları, şemsiyeler, tokalar, iğneler, örgü şişleri, makaslar, gözlük çerçeveleri, düğmeler, fermuarlar, bozuk paralar nikel içerir. Beyaz altın ve düşük ayarlı gümüşlerde nikel bulunabilir. Sarı altın ve 925 ayar gümüşte genellikle nikel alaşımı bulunmaz.

Su musluklarının çoğu nikel vermeyen paslanmaz çelikten üretilmektedir ancak eski armatürler ve musluklarda nikel bulunabilir ve bu musluklardan akan suya nikel karışabilir. Bunlara ek olarak, nikel, çamaşır suyu, saç boyaları ve bazı gıda maddelerinde de görülebilir. Örneğin çikolata, bezelye, mercimek, ceviz, ay çekirdeği yüksek miktarda nikel içeren bazı gıda maddeleridir. Bu tür yiyecekler, aşırı tüketildiklerinde nikel alerjili kişilerde ekzemanın daha da kötüleşmesine sebep olabilirler, ancak bu durum çok nadirdir.

Nikel alerjisi ne tür belirtilere sebep olur?

Nikel alerjisi, yüzde, ellerde veya vücudun pek çok bölgesinde ekzemanın ortaya çıkmasına sebep olabilir.

Nikele karşı temas alerjisi olan bir kişinin nikel ile teması sonucu vücudunun herhangi bir bölgesinde alerjik ekzema görülebilir. Akut veya kronik zeminde alevlenen temas ekzemasında deride kızarıklık, kaşıntı, kuruluk, pullanma, sıvı dolu kabarcıklar ve ödem ortaya çıkabilir. Kaşıntı sık görülen bir semptomdur.

Nikel alerjisi toplumda en sık görülen alerjik kontakt dermatittir. Kadınlarda daha sık görülür. Bu durum, takı kullanımının erkeklere oranla daha fazla olması ve bu nedenle de derinin nikel ile daha sık temas içinde olmasından kaynaklanmaktadır.

Kapı kolu, musluk (paslanmaz çelikler hariç), fermuarlar, kot düğmeleri, iç çamaşır kopçaları ve bozuk para gibi nikel içeren maddeler ile temas edilmesi de belli bir süre sonra nikele karşı duyarlanmaya ve alerji gelişimine neden olabilir.

Nikel alerjisinin teşhisi nasıl yapılır?

Öncelikle hastanın öyküsü önemlidir. Hastada nikel alerjisi şüphesi varsa Yama testi (Patch test) yapılır. Bu testte kişinin sırtına allerjeni içeren kutucuk yapıştırılır ve hastanın sırtında 48 saat bekletilir; 48 ve 72. saatlerde test bölgesi değerlendirilir (Nikel alerjisinin nasıl geliştiğini anlatırken savaşın sonuçlarının 2-3. günlerde en şiddetli olarak görülebildiğini yazmıştık test de bu nedenle 2-3 gün sonra değerlendirilir).

Eğer nikel alerjisi varsa nikelin test edildiği bölgede kızarıklık, pembe kabarıklıklar ya da içi sıvı dolu kabarcık gelişir. Alerji yoksa bu test negatif olacaktır. Yama testi alerjik yanıt ile tahriş yanıtı arasındaki farkı ayırt etmek için çok önemli bir testtir.

Nikel alerjisinde ne tür önlemler alınmalıdır?

• Sarı altın ve 925 ayar gümüş genellikle nikel içermeyecektir. Bu nedenle takı kullanılıyorsa imitasyon takılar yerine altın (beyaz altın hariç) ve gümüş tercih edilebilir. Takı satın aldığınızda onların nikel içermediği konusunda garanti isteyin.

• Nikelin kuru ve çatlamamış deriye nüfuz etmesi kolay değildir. Bu nedenle cildinize sık sık nemlendirici krem hatta daha iyisi bariyer kremler sürün. Bariyer krem cildinize tahriş etkisi olan tüm maddelerin temasını azaltacaktır.

• Eğer nikel içeren takı/yüzük/saat/kemer tokalarını kullanmak istiyorsanız, metalle temastan kaçınmak için, metalin şeffaf tırnak cilâsı ile bir kaç kat kaplanması gerekir.

  Nikel alerjisinin tedavisi Batı Tıbbına göre nasıl yapılır?

  Öncelikle Nikel ile temastan kaçınılmalıdır. Eğer nikelle olan temastan kaçınmazsanız tedavi iyi sonuç vermeyecektir. Düzenli olarak nemlendirici kremler kullanılmalıdır. Bir süre için kortizonlu krem ve pomadlar ve antihistaminik tabletler kullanılması gerekli olacaktır. Eğer nikel içeren maddeler kullanmaya devam edilirse, alerjinin derinin nikel ile temasta bulunmadığı deri bölgelerine de yayılabileceği unutulmamalıdır.

  Çin Tıbbın Nikel alerjisi nasıl tanımlar?

  Çin Tıbbı  perspektifinden bakıldığında sadece Nikel alerjisi değil, tüm kontakt dermatitlerde altta yatan neden kişinin derisindeki yapısal zayıflıktır. Rüzgar, nem ve ısı toksinleri bu durumu tetiklerler. Altta yatan faktör sıklıkla nemli ısı olarak tanımlanır.

  Deriden ve deri eklerinden giren toksik maddeler rüzgarı arttırıp ateş yaratırlar, Karaciğer Meridyenine girer ve onu sıkıştırıp rahatsız ederler. Dışsal faktörlere karşı bu yapısal zayıflık, kişiye özgüdür, muayene ve ölçümlerle belirlenebilir.

  Çin Tıbbı kavramları alışık olmayan kişi için çok garip gelebilir. Konuya giriş sağlaması açısından Çin Tıbbına Göre Hastalıkların Tanımı-Akupunktur Meridyenlerinde Enerji Dengesizliği yazımı okumanızı öneririm. Çin Tıbbına göre cilt hastalıklarının altta yatan nedenleri ve tedavileriyle ilgili zaman bulabildiğim ölçüde yeni yazılar yazarak bilgilendirmeye çalışmaya devam edeceğim.

  Tedavi bu zayıflığın düzeltilmesine yönelik planlanır. Nem giderilir ısı temizlenir. Bu tedavi yöntemi Akupunktur ve tıbbi bitkilerle yapılır. 

  Akupunktur nasıl yapılır?

  Lazer ya da iğne kullanarak vücutta bazı noktaların uyarılması ile uygulanır. Amaç Akupunktur meridyenlerindeki akımın düzenlenmesi ve blokajların giderilmesidir.

  Geleneksel Çin Tıbbı ve diğer alternatif tıp yöntemleri ile Batı Tıbbını birlikte kullanarak yapılan bir Nikel alerjisi tedavisi ne tür uygulamalar içerebilir?

  Dermatolog hekiminiz, teşhis ve tedaviyi yine Batı tıbbı prensiplerini kullanarak yapar ancak tedavide kortikosteroidli kremler yerine (kortizona bağlı yan etkilerin azaltılması açısından) doğal anti inflamatuvar özellikli kremler ve nemlendiriciler tercih eder. Yine de çok gerekli olduğunda kısa süreli kortikosteroidli krem tedavisi yapılabilir. Antihistaminik gerekli olmayabilir onun yerine Akupunktur ve Auriküloterapi uygulaması ile alerjik yanıt dengelenebilir. Bazı tıbbı bitkilerden faydalanılabilir. Gerekirse bazı homeopatik ilaçlara başvurulabilir. Altta yatan duygusal ve düşünsel süreçler için ise gerekirse Tıbbi hipnoz ya da duygu boşaltım tekniklerinden faydalanılabilir. Ayrıca frekans tıbbı teknikleri de kullanılabilir.

  Tüm bu tekniklerin hepsinin birden kullanılması her zaman gerekmeyebilir. Kişinin ihtiyacına göre hekimin seçtiği yöntemlerin birlikte uygulanması integratif yani bütünleyici ve tümleştirici bir yaklaşım sağlayacaktır.